13 d’octòber, 2013
(entà un discors rasonat de la transmission de la lenga)
Mentre qu’ua web-television en occitan seré a se crear per la fin de l’an(1), pareix important de questionar le rapòrt a la transmission de la lenga, sustot en direccion deus joens, dins las òbras cinematograficas. En efèit, le ròtle deus films de cap aus mainatges (e a tot aprenent) sembla d’ua importància màger ende un aprentissatge agradable e eficaç de la lenga. La possibilitat d’ua television sus internet en occitan pareix èster ua oportunitat grana (aurén ja trobat 115 000 euros…), au mens entà crear e aver a disposicion (auèi e deman) produccions TV e supòrts pedagogics com les dessenhs animats, en lenga nòsta.
Praquò, la question que se pausa adara, es de saber plan de quina manera ac haràm. Pareix auèi admes e evident de que les films en occitan sían doblats segon l’ideologia de l’inter-dialectalisme, on a cada personatge correspond un dialècte (segon las divisions dialectalas de l’IEO). Disi ideologia perque vesi pas ren d’aute entà definir quaucom que, en dehòra d’aquò, sembla anti-pedagogic, anti-logic, e quasi dangerós ende la salvacion de la lenga, quitament se la pensada darrèr l’idèa es interesanta e comprensibla.
Dins ua optica occitanista, la defensa de la lenga d’òc passa per la « promocion e l’ensenhament de l’occitan dins le respect de sa diversitat dialectala »(2). Autament dit, le parlar locau es l’occitan, e existix pas ua forma supradialectala que poiré èster taxada d’occitan vertadièr, o d’occitan estandard(3). E tanben, afirmix de que tots aqueths parlars (o dialèctes, microdialèctes, etc…) hèn part d’un medix espaci linguistic (on intercompreneson e escambis son possibles e efectius). Aquò estoc e es encara la causida de l’occitanisme, que permet de deféner l’unitat (linguistica, culturala, istorica,…) deus paisses d’òc en tot respectar le parlar istoric e sociau deus locutors. Pas ren com le terrible totalitarisme linguistic de l’Académie Française en çò noste!
Praquò, l’idèa de que les parlars d’òc son un a maugrat de la diversitat (e a maugrat de l’istòria politica e de la pensada comuna deus quites occitans) deuré pas prénguer le pas sus la realitat sociolinguistica deu Parlar. En efèit, prepausar au gran public òbras que mèsclan les parlars sense cap motivacion(4) mès unicament dins la meta de provar ua problematica linguistica e politica, sembla fòrça contraproductiu. La question es : volèm que les occitans parlen lor parlar o que sàpian tots les parlars d’òc ? La responsa es evidenta ende tot occitanista que se respecta. Puixque l’intercompreneson es clara, basta de conéixer son parlar. E la rèsta, deixam-la aus universitaris o autes aimadors de la lenga. Péger, hèr passar l’idèa de que un film en occitan es ua òbra on mantuns e lèu tots les parlars (segon la division dialectala) son utilizats pòt hèr créser de que l’occitan vertadièr es la soma deus parlars, e non le patois locau solet : aquò es anti-occitanista, en més d’èster anti-pedagogic! E es significatiu de que las escòlas qu’ensenhan en occitan (calandretas e òc-bi) ensenhen dins le dialècte locau : s’i encontra pas un professor lengadocianofòne ende l’istòria, un gasconofòne ende la literatura, un provençalofòne ende las arts, etc… Se jamés un professor veng d’ua auta region, aurà d’aprénguer e de parlar le dialècte locau. Benlèu pr’amor que las escòlas son més au fèit de la realitat pedagogica. Mès, es clar de que ua television en òc a per prumèra meta de se hèr un supòrt pedagogic endeus aprenents. Caudré doncs plan pensar noste biais de comunicar sus e dins la lenga. Sembleré fòrça més utile e pratic de prepausar films dins cada dialecte(5) a fin de conservar la diversitat de la lenga, de perméter le ligam entre locutors natius e joens e de botar en lum la realitat de la lenga d’òc. E libre a qui vòu d’anar espiar, o quitament de programar, films dins un parlar diferent : » a tè, le filmòt es en mondin auèi, en auvernhat…? » E non pas, » le film es dins la sopa deus parlars, pas jamés d’aicí, pas jamés de quauque lòc, desrasigat… ».
Aquestes praubets films sémblan sosmeses a la pression deus ideològues e sientifics de la lenga. Non caudré pas desbrembar de que son tanben òbras artisticas, en més d’èster pedagogics. E se ved pas jamés romans o cançons on se càmbia de dialècte a cada frasa o cada vèrs (manca s’es volgut, un còp o l’aute, ende se divertir o deféner quicom, mès es lonh d’èster la majoritat). Caudré doncs un pòc més de logica e de pedagogia ende desamorçar un mau pas ideologic que, per dessús le marcat, contraditz sa pròpia pensada.
Deféner l’occitan, es lutar per e entà le quite pòble, dins sa realitat de terrenh. Nos cau èster a son servici, e non pas se servir d’eth ende neurir fanstamas personaus.
1. « Car la Région aidera au lancement de Oc Tele, à raison de 50 000 € en année pleine. Le Conseil général des Pyrénées-Atlantiques en fera autant avec un même montant. La Dordogne s’est engagée à hauteur de 15 000€.»
LONGUE Thomas «Oc Tele ne fera pas de la télévision au rabais », in Sud-Ouest, 24/08/2013
2. « Presentation et fonctionnement », sur le site de l’IEO, http://www.ieo-oc.org/, 17/10/2013
3. FRAJ Eric, « Quel occitan pour demain ? », sur http://taban.canalblog.com/, 17/10/2013
« Arrêtons donc de considérer l’occitan comme une forme supra-dialectale, alors qu’il ne se tient pas en dehors de ces modalités que l’on ne cesse de présenter comme des dialectes, ce qu’elles ne sont pas. Elles sont le réel même de la langue – son inhérence, sa consistance – pas des extériorités ou des excroissances. Il faut rompre salutairement avec un schéma très français, au sens où il nous est légué par l’histoire de la France : celui de la hiérarchisation des idiomes, donc des individus et des peuples qui les parlent. »
4. En banda dessenhada – mès es le medix problèma – avèm poscut véser un medix vilatge on s’emplègava diferents parlars (Asterix a l’escòla gallesa, 2004, Dàvid Grosclaude)! Qué pensar doncs d’un vilatge, d’un barri, d’ua familha, on se parla dialèctes diferents sense cap rason (l’unica rason seré que le personatge, efectivament, es estrangièr), on les dròlles aurén aprés un parlar diferent de sons pairs…? E nos podem questionar suu problèma que pòt pausar la causida deus dialèctes en foncion deu personatge : le parlar lengadocian sembla èster le deus eròis, le gascon le de l’amic simpatic o risolèr, etc… on tornam hèr, o inventam, estereotipes sus las regions en considerar le lengadocian com l’occitan de referéncia. Tot aquò manca de logic e de rason!
5. En tot saber que la division dialectala es ua acte sientific que pausa tanben problèmas de realitat ultralocala, mès que nos sembla èster (aquò’s personau) le melhor biais de conservar la diversitat en tot perméter l’ensenhament e la difusion modèrna de la lenga d’òc. En més, s’adapta aisidament a la pensada populara sus la lenga : més aisit de parlar de gascon o de provençau a un locutor natiu, perque pas se’n servir meslèu que de deixar aquò aus negadors de l’unitat de la lenga e deus paises d’òc!
Primaël 
« de que » : parlatz espanhòu?
fonccion : foncion
« per dessús le marcat » : bèth francisme
Car Pep,
vos èi de confessar qu’èi esitat abans de publicar le voste comentari. Mès aquò’s pas ma politica. Vertadièrament, aimi pas cap aqueths tipes de comentaris (que se pòt véser sovent suus fòrums occitanistas) : ni per la fòrma (pas nada explicacion, un estile peremptòri) ni le hons (nada responsa suu tèma abordat dins l’article, coma se l’unica foncion deu tèxte èra de servir de pretèxte a ua analisi ortografica e gramaticala, e deus detalhs en més d’aquò). Aquera mena de talibanisme de la lenga m’agaça, e de més, non vési pas quin aquò hèr avançar le debat…
Mès avètz legit mon article, e me pensi qu’es ja ua merca de respect (fauta de non pas aver las autas) e vos vau donc respóner.
« De qué » espanhòu ? Non pas, manca se les vièlhs gascons que l’emplègan parlan espanhòu sense ac saber (o alavetz, en més de la corrida e de las fèrias, les gascons se son importats, secrètament aqueste còp, le « de qué » transpirenenc… !). Benlèu qu’es pas permetut per la polícia deus mors linguistics, que se diu pas emplegar a l’ecriut, mès es popular e se ditz a l’orau, donc perqué pas….
« Foncion » mèslèu que « fonccion » : aquò d’acòrd, mea culpa, e vau corregir le tèxte còpsèc (encara un còp, les vièlhs sòlen díser « fonksion », mès les diccionaris non l’accèptan pas… donc validi la remarca).
« Per dessús le marcat » un francisme ? Possible, encara que, ende acceptar la remarca, 1) auré calut provar que se ditz pas en occitan, 2) n’auré calut balhar l’expression corrècta, e d’aqueth biais, enriquir mon parlar (e le deus que legiràn l’article). Senon, ne vési pas l’interès… A prepaus de francisme, aqueth, se n’es un, es pas un francisme tant terrible a mon vejaire : pas un francisme sintaxic, ni lexicau (tots les mots son occitans), mès un empront a la lenga dominanta, e que s’emplèc fòrça en çò noste (en francés, es vertat, mès bon, le francitan es sovent un biais eficaç de tornar a l’occitan vertadièr). Quicòm, fin finala, de fòrça « occitan modèrne ». Mès s’avètz ua auta version, soi lèst a me l’apropriar. Com cada occitan occitanista d’auèi, pretendi pas de parlar un occitan complètament corrècte e pur, ni que les vièlhs « patoisants » que la parlan encara nos la transméten dins sa fòrma més academica, mès pensi pas tant pòc que l’academisme regde, purista, e fred sia le melhor biais de hèr víver la lenga, e fin finala, de la sauvar deu maixant pas on es ara.
Donc, Pep, ara qu’aquò’s dit, m’agradaré çaquelà de legir voste punt de vista sus la question de l’interdialectalisme. Soi segur de que (ahhh…) serà fòrça més interessant per l’avénguer e la vita (reala, vertadièra e populara) de la lenga qu’aimam tots aicí, siatz segur.